‘Sporten is mijn meditatie’

Meer dan eens hoor ik mensen zeggen ‘mijn sport is mijn meditatie’. Of dat ze dit zeggen over wandelen in de natuur, luisteren naar muziek of het lezen van een boek, en dat ze daarom de meerwaarde om te mediteren voor zichzelf niet zien.

Is dat terecht en brengt het net zoveel als mediteren? Daarover gaat deze blog.

Sporten, muziek luisteren, wandelen in de natuur of lezen zijn allemaal manieren om even ‘het hoofd leeg te maken’. Als mensen zeggen dat dit ‘hun meditatie’ is, dan doelen ze waarschijnlijk voornamelijk op het ontspannende effect ervan, wat doorgaans als het voornaamste effect van meditatie gezien wordt. Net als bij meditatie, kunnen deze activiteiten inderdaad een ontspannen gevoel geven. Het mechanisme erachter is echter anders en daarmee is er een belangrijk verschil tussen mediteren en deze activiteiten. Activiteiten inderdaad want ze zijn allemaal gericht op iets ‘doen’, terwijl mediteren zich richt op ‘zijn’.

Ontspanning door controle of door afleiding?

Activiteiten zoals sporten en lezen geven ons dan wel een gevoel van mentale ontspanning, maar is het dat daadwerkelijk ook? Ontspanning is het verminderen van prikkels en niet het zoeken naar andere prikkels. Het alleen maar wegbrengen van de aandacht van de prikkels die je onrustig maken, heet afleiding. Dat kan even rust geven omdat je niet bezig hoeft te zijn met wat je onrustig maakt, het brengt de geest echter niet persé rust.

Bij meditatie ben je bewust bezig de prikkels die er zijn te laten zijn voor wat ze zijn. Niet erin op te gaan maar ze loslaten dus. Niet alleen leidt dit tot een diepe mate van ontspanning wanneer je er enigszins in geoefend bent, je vergroot ook nog eens je vermogen om te ontspannen, je controle over hoe ontspannen je bent. Je traint je geest dus om te komen tot interne balans en ontspanning en daarmee onderscheidt het zich van afleidingen en de eerder genoemde activiteiten. Daar begin je telkens weer opnieuw met ontspannen en bouw je niet structureel aan je vermogen daar zelf controle op uit te kunnen oefenen.

Symptoombestrijding of structurele winst?

Afleiding is een prima tool om even los te komen van iets dat je bezig houdt of acute stress te doorbreken. Als de drukte en onrust echter weer toeneemt, heb je weer een nieuwe dosis nodig van het boek, de muziek, de sport of andere activiteit. Omdat meditatie je vermogen om te ontspannen traint, neemt je spanningsniveau structureel af met elke keer dat je het oefent en pluk je er zo ook tussen de meditaties door de vruchten van. Je leert controle te krijgen of je je mee laat nemen door afleidende prikkels of niet en zo om bewust je aandacht te sturen en deze niet automatisch mee te laten nemen door wat er gebeurt.

Het investeren in een middel dat je stressbestendiger maakt en je structureel helpt beter tegen onrustig zijn gewapend te zijn als later dezelfde of vergelijkbare prikkels zich voordoen, is effectiever dan iedere keer ‘de brand van onrust opnieuw te moeten blussen’ en niets te doen aan de ‘brandpreventie’. Je werkt aan structurele veranderingen in plaats van alleen symptoombestrijding.

Sporten, wandelen in de natuur, muziek luisteren en zelfs een boek lezen zijn geen training van de geest. Als je de geest wil trainen dan gaat het erom bewust bezig te zijn met de werking ervan. Net zoals dat geldt voor de training van een techniek bij het sporten of het leren van een taal. Door sporten, wandelen en andere bezigheden richt je de aandacht juist weg van de geest en laat je die brengen naar iets dat je aantrekkelijk vindt. Dat is geen training, hoe vaak je het ook doet, je leert er niet beter je geest door kennen of de werking ervan beter kunnen controleren. En dus anders dan wat meditatie doet.

Onafhankelijk of afhankelijk van?

Een ander voordeel van meditatie is dat je niet afhankelijk bent van externe omstandigheden om tot ontspanning te komen. Mediteren kun je vrijwel overal en altijd, dat geldt niet voor sporten, wandelen door de natuur, muziek luisteren of lezen. Daarvoor heb je altijd een externe factor nodig die niet altijd voorhanden is. Wat als je even niet kunt sporten of bewegen door een blessure of andere omstandigheden? Als er even geen natuur om in te wandelen of muziek om naar te luisteren voorhanden is (zoals bij een lege telefoon), of je even niet weg kunt om te wandelen omdat je op je werk, een afspraak moet zijn? Kun je ook de rust in jezelf vinden als je ‘meditatie’ om wat voor reden dan ook niet kan op dat moment? Als je afhankelijk bent van de omstandigheden om te ‘ontspannen’ of even af te schakelen ben je kwetsbaarder dan als het vanuit jezelf komt.

Het mechanisme van mediteren voor mentale rust en ‘de andere vormen van mediteren’ is dus heel anders. Maar je kunt toch ook meditatief je vaardigheden doen? Uiteraard is dat zo. Yoga en tai chi komen daar wellicht het meest bij in de buurt. De dingen die de mensen echter zien als ‘hun meditatie’ worden echter zelden echt mindful gedaan. Tijdens het sporten hebben mensen vaak oordopjes in of zijn ze bezig met beeldschermen of met het praten met iemand anders. Zijn er prikkels die zelfs bewust opgezocht worden. In meditatie ben je juist daarvan los aan het komen.

Meditatie is je laboratorium situatie, daar waar je experimenteert en oefent om puur en alleen gericht te zijn op het loskomen en ontspannen. Om bewust en op eigen kracht te komen tot controle over je geest. Dat kan ook wel tijdens activiteiten, maar is veel moeilijker trainbaar als er afleidende prikkels zijn. Je begint ook niet met zwemmen in een onrustige oceaan of met het aanleren van een tennisslag in een wedstrijd. Dat doe je pas als je het echt beheerst.

Wat is het meest effectief volgens onderzoek?

De wetenschap heeft zich de laatste decennia uitvoerig gericht op het in kaart gaan brengen van de positieve effecten van meditatie. Zowel meditatie als sporten en de andere hier genoemde alternatieven voor meditatie brengen mentaal een ontspannen gevoel. Wat brengt je echter het meest?

Uit vergelijkend onderzoek blijkt dat meditatie voor meer ontspanning en afname van stres zorgt dan ontspanningsoefeningen (Levy 2012 – Creswell 2016 – Hwang 2018), stil zitten met ogen dicht (Zeidan 2015 – Irrmischer 2018), slaap (Black 2015) en ook fysieke oefeningen zoals sporten (Quach 2016  – Edwards 2017  – Alsaraireh 2017). Meditatie is zo’n slechte keuze dus niet en levert je ook nog een heleboel andere positieve effecten op omdat je je geest traint.

Op zich allemaal niet onlogisch aangezien de mate van ontspanning vaak gemeten kan worden aan de hoeveelheid prikkels je tot je neemt. Bij vrijwel niets is dat zo weinig als bij meditatie. Daarbij zorgt meditatie voor talloze andere voordelen, zoals een betere en snellere werking van de hersenen, meer productiviteit en meer creativiteit omdat het zorgt voor training van de geest die verder gaat dan alleen het ontspannende effect. Het is niet voor niets dat mensen uit de hoogste segmenten van de sport (zoals Djokovic en voorheen Kobe Bryant en Michael Jordan), het bedrijfsleven (zoals binnen Apple en Google en voorheen Steve Jobs) en zelf het leger (zoals de Amerikaanse elite eenheden), meditatie gebruiken om tot beter prestaties te komen.

De conclusie

Uiteraard ben ik absoluut niet tegen welke vorm van ‘ontspanning’ of uitlaatklep mensen ook kiezen. Zelf sport ik ook graag en zoek ik graag een park of bos op om te wandelen. Er is ook totaal niets mis met even je gedachten verzetten en je stress te doorbreken.  Als sport of de andere activiteit die iemand zijn of haar meditatie noemt degene brengt wat hij of zij zoekt, is dat natuurlijk helemaal prima. Maar mocht je steeds weer onrust en vermoeidheid tegen komen, dan is het wellicht een idee om eens te onderzoeken wat (meer) mediteren je brengt.

Vaak is het automatisme om iets te ‘doen’ echter zo sterk geworteld in ons systeem, dat dit vaak automatisch verkozen wordt boven een methode als meditatie die juist niets doen is. Zelfs de mensen die wel eens gemediteerd hebben en er direct positieve effecten van ervaren hebben en zelfs meer dan bijvoorbeeld sporten, kiezen liever om even te ‘zweten in de sportschool’. Test voor jezelf wat je het meest brengt en of je de meest effectieve keuze maakt voor jezelf.

Ik denk dat het echter duidelijk is dat activiteiten als sporten, wandelen, muziek luisteren of lezen te benoemen als vergelijkbaar met meditatie, niet helemaal correct is. Ze kunnen een meditatieve ervaring met zich meebrengen, het is geen meditatie. Als je iets je meditatie noemt, vraag je dan af of je volledig bewust en in controle bezig bent met het richten van je aandacht op iets dat ontspanning en dus tot minder prikkels leidt en je onafhankelijk bent van de omstandigheden structureel bezig bent met het trainen van je skill om dat bewust beter te beheersen. Als je iets ‘doet’ is dat per definitie al geen meditatie want dat is juist even ‘niets doen’.

Nu je weet hoe het zit, aan jou de keuze. Wie weet brengt meditatie je nog wel meer dan je huidige strategie, ook buiten het tot ontspanning komen om. Succes!

Mocht je geïnteresseerd zijn in het leren mediteren, kijk gerust even rond op mijn website en luister naar de audiomeditatie, lees de uitleg en blogs die ik geschreven heb. Mijn ‘Meditatie CV’ vind je bij Over mij en de testimonials op de pagina’s geven een indicatie van welke mensen bij mij komen en of je in hun verhalen herkent wat jij zoekt.

Je bent uiteraard ook meer dan welkom om een bij mijn trainingen ‘live’ te komen onderzoeken of ik iemand ben die je verder kan begeleiden op het pad van meditatie. Check mijn agenda bij Aanbod – Voor jou en voor de volgende activiteit is. Tenslotte is er nog mijn boek ‘Meditatie, je dagelijkse minivakantie’ die je een idee kunnen geven over mijn aanpak.

Mocht je nog vragen hebben over meditatie, stel ze me gerust door me een mailtje te sturen. Wellicht wordt het wel het onderwerp van mijn volgende blog.

Fijne dag en wie weet tot ziens!