Yoga en meditatie

Meditatie en yoga, zoals we ze in de huidige vorm kennen, zijn nauw met elkaar verbonden en bestaan al vele eeuwen. Het mediteren is in vele verschillende vormen terug te vinden binnen vrijwel elke cultuur ter wereld en is degene met de langste historie. Yoga is in eerste instantie juist ontstaan ter ondersteuning van de meditatie beoefening. Als disclaimer, ik ben geen yoga expert en voor dit onderwerp wat info ingewonnen bij yoga leraren. Daar heb ik me laten vertellen dat de eerste en aanvankelijk enige yoga houding de lotushouding was. De yoga oefeningen zijn daarbij oorspronkelijk ontwikkeld om de lotus houding als meditatie positie beter, langer en gemakkelijker te kunnen aannemen. De yoga houdingen en bewegingen zijn daarbij niet alleen ontwikkeld om je lichaam te prepareren, ze helpen ook om mentaal ‘de meditatietoestand te kunnen verwelkomen’, zoals een yogadocente het ooit mooi naar me verwoordde. Ze bereiden je daarmee mentaal voor op de meditatie.

Hand in hand

Sinds het ontstaan van de yoga traditie zijn de ontwikkeling van yoga en meditatie (zowel in aanvankelijk Azië als tegenwoordig de Westerse wereld) door de eeuwen heen hand in hand gegaan. Yoga is daarbij bij ons in het westen veel sneller gangbaar en populair geworden. Waar het een aantal decennia geleden nog wat zweverig en meer voor hippies was, is het nu alweer een tijdje ‘hip’. Het heeft daarmee de weg voor meditatie geplaveid en een brug van fysieke naar mentale training gebouwd, waardoor meditatie tegenwoordig ook in onze maatschappij van ‘zweverig’ naar ‘hip’ geworden is.

Waar yoga en meditatie elkaar uitstekend aanvullen, zijn het duidelijk twee op zichzelf staande disciplines met elk hun specifieke vaardigheden. Zo zou ik je niet aanraden een yoga les te volgen bij mij als meditatie trainer. Aan de andere kant kun je je afvragen of een yoga leraar de aangewezen persoon is om meditatie lessen bij te gaan volgen. Veel yoga docenten hebben zich niet specifiek verdiept in meditatie begeleiding en vaak ook geen intensieve eigen beoefening. Logisch omdat hun aandachtsgebied waarschijnlijk voornamelijk bij de yoga is.

Naast dat de gehele yoga les erop gericht is deze met volle aandacht aanwezig te zijn, heeft vrijwel elke yogales een of meerdere meditatieve gedeeltes. Zo wordt er aan het begin van de les vaak even een extra moment genomen om echt aan te komen in de ruimte en even te ‘landen’. Aan het einde van de les is er vaak een lange diepe ontspanning in de Savasana pose, waarin op de rug liggend bewust even de volledige aanwezigheid en ontspanning wordt toegelaten. Zowel fysiek als mentaal.

Waar je geen yoga leraar hoeft te zijn om een serie mechanische rekoefeningen te begeleiden, hoef je ook geen meditatie leraar te zijn om mensen een meditatieve ervaring te kunnen geven in de vorm van een stukje ontspanning of mindfulness. Waar de mechanische rekoefeningen echter niet in de buurt komen van de essentie van yoga, is het de vraag of de meditatieve ervaringen bij ontspanning of aandacht voor mindfulness ook daadwerkelijk training voor de geest zijn, zoals dat bij meditatie het geval is. Het is dan ook de vraag of een yoga leraar de persoon is om je de weg naar de geest ook via de geest te leren, waar ik waarschijnlijk niet degene ben je te leren hoe dat via lichaamsbewegingen en -poses te doen Een goede yogales kunnen begeleiden vraagt dan ook om andere kennis en ervaring dan een goede meditatie training te geven.

Andere ingang

Zowel yoga en meditatie hebben volgens mij primair als doel om met openheid en zonder oordeel, bewust en volledig aanwezig te zijn bij wat er is. Met andere woorden, mindful aanwezig te zijn in het hier en nu. Om die reden kan yoga je meditatieve vaardigheden vergroten en kan meditatie ervaring je helpen de essentie van yoga sneller en beter op te pikken.

Door alleen te mediteren word je fysiek niet zo fit dan als je aan yoga doet, net zoals je door alleen yoga te doen waarschijnlijk niet zo diep de geest kan doorgronden zonder te mediteren. Het verschil tussen yoga en meditatie ligt voornamelijk bij de ingang die genomen wordt om jezelf te trainen. Yoga neemt om bewust aanwezig te zijn meer de fysieke ingang, terwijl meditatie zich daarvoor richt tot de geest.

Dat wil niet zegen dat bij yoga de geest niet belangrijk is. Er is vanuit de essentie ervan veel aandacht voor het mindful aanwezig zijn bij elke houding, beweging en ademhaling tijdens de les, evenals van alles wat er mentaal gebeurt bij de fysieke oefeningen. In tegenstelling tot de benadering die in het Westen lang werd aangehouden, dat lichaam en geest te scheiden zijn, hebben de meer oosterse filosofieën al lang geleden geaccepteerd dat ze hoogstens te onderscheiden zijn.

Ook meditatie technieken refererend aan ‘de andere zijde van het spectrum’, het fysieke in dit geval. Denk maar aan hoe een geluid of fysieke sensatie gebruikt wordt als je object van meditatie of hoe meditatie toegepast wordt bij mensen met chronische pijn. De bodyscan en het mediteren op de ademhaling zijn zelfs twee van de meest bekende meditatie vormen bij ons in het Westen.

Waar yoga op fysiek vlak een stapje verder gaat dan meditatie, gaat meditatie op mentaal vlak net even verder dan waar de yoga je heen brengt. Je leert niet alleen het observeren van de geest bij een bepaalde input, je gaat nog dieper in op de werking van de geest en hoe er mee te kunnen werken.

Heel complementair

Yoga kan je helpen je meditatieve vaardigheden te verbeteren en andersom. Kies de weg die het best bij je past en je het meeste brengt. De een kan ook een prima ingang vormen voor de ander. Zo was yoga voor mij ooit de ingang om te gaan mediteren. Yoga was aanvankelijk voor mij persoonlijk effectiever om tot mentale aanwezigheid en rust te komen. Sterker nog, als (over)actief persoon en sporter, vond ik meditatie veel te moeilijk toen ik probeerde het zelf te doen. Als je me toen verteld had dat ik ooit nog een bedrijf in meditatietrainingen zou starten en er een boek over zou gaan schrijven, had ik je waarschijnlijk voor gek verklaard. Na maandenlang intensief aan yoga gedaan te hebben, kwam meditatie echter weer op mijn pad en lukte het me beter. Daar hebben mijn vele uren yoga zeker aan bij gedragen hebben.

Iedereen die wel eens gemediteerd heeft, weet dat meditatie allesbehalve gemakkelijk is. Waarom het bij mij bij de tweede poging ook beter lukte, was omdat ik toen, in tegenstelling tot de eerste poging, wel goede begeleiding en uitleg kreeg. Een goede leraar je het snelst kan helpen om yoga onder de knie te krijgen. Sterker nog, het is zelfs noodzakelijk als je de essentie te kunnen begrijpen en toepassen. Datzelfde geldt denk ik voor meditatie.

Men’s Health over yoga vs meditatie

For what it’s worth, een ‘vergelijkend’ onderzoekje van Men’s Health deze maand tussen yoga en meditatie viel uit in het voordeel van meditatie:

Wil je daar meer over weten en verder willen gaan dan het stukje meditatieve ervaring dat je in de yogaklas ervaart, laat het me gerust weten of bekijk mijn aanbod op de website.